Issues:
1<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN"
2 "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1—strict.dtd">
3<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" lang="pl" xml:lang="pl">
4<head>
5<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=utf-8" />
6<meta http-equiv="X-UA-Compatible" content="IE=edge" />
7<meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1.0" />
8<title>Zdobycie Mt Kosciuszko - J. Rygielski</title>
9<meta name="description" content="Na szczycie Mt Kosciuszko do 1999 r. tkwiła w jednym z granitowych głazów, wmurowana w 1940 r., tablica poświęcona pamięci Strzeleckiego." />
10<link rel="shortcut icon" type="image/x-icon" href="http://res.cloudinary.com/mtkosciuszko/image/upload/v1512519627/favicon_r37b7g.ico" />
11<meta name="DC.description" content="Mt Kosciuszko Inc. website" />
12<meta http-equiv="content-style-type" content="text/css" />
13<link href="http://res.cloudinary.com/mtkosciuszko/raw/upload/v1515795360/mojstyl_ywcbnx.css" rel="stylesheet" type="text/css" media="screen" />
14<link href="http://res.cloudinary.com/mtkosciuszko/raw/upload/v1515710946/colorbox_kbebkw.css" rel="stylesheet" type="text/css" media="screen" />
15<link href="http://res.cloudinary.com/mtkosciuszko/raw/upload/v1513478081/mojstyl-druk_azie4u.css" rel="stylesheet" type="text/css" media="print" />
16</head>
17<body><!--parchment top-->
18<div class="d">
19<div class="d1"></div>
20<div class="d2"><br />
21<h1>Zdobycie Mt Kosciuszko.</h1><a href="javascript:Void(0)" onclick="window.print();">
<img src="http://res.cloudinary.com/mtkosciuszko/image/upload/v1512590727/print-button_iiu46c.png" class="druk" height="32" width="37" title="Drukuj stronę" alt="drukuj" /></a>
22<h4 class="aut srod">Janusz Rygielski</h4><br />
23<p class="tresc"><img src="https://i.imgur.com/aie5FNT.jpg" height="272" width="397" title="Położony dalej na południe wierzchołek North Ramshead przybiera kształt kopca Naczelnika i „układa się” pod szczytem Mt Kosciuszko" alt="mt kosciuszko dwa kopce" /></p><br />
24<p class="m3"><span class="bold tresc">W dniu 12 marca 1840 roku Paweł Edmund Strzelecki wszedł samotnie na najwyższy szczyt Australii.</span></p>
25<p><span class="lit">W</span> listopadzie 1983 i styczniu 1985 roku, korzystając ze stypendiów Narodowej Rady Kultury Australii(<em>Literature Board of Australia Council</em>)<a id="ok"></a> odwiedziłem Park Narodowy Kosciuszko i, między innymi, przewędrowałem samotnie trasę Strzeleckiego, wiodącą przez nadal dzikie zachodnie stoki najwyższych szczytów Australii. W niniejszym opracowaniu prezentuję zebrane informacje o technicznych aspektach tej wyprawy oraz nieco własnych refleksji.</p>
26<p class="wiad">Na szczycie Mt Kosciuszko do 1999 r. tkwiła w jednym z granitowych głazów, wmurowana w 1940 r., tablica <a href="../pics/oryginalna-tablica.jpg" class="group1" title="Oryginalna tablica - stan w 1949"> _<span class="m2 bold">zobacz</span>_</a>
27<a href="http://i.imgur.com/LAbdzo9.jpg" class="group1 visib" title="Tablice z 1940 r - obecnie w Ambasadzie RP w Canberze"></a>
28<a href="http://i.imgur.com/qnAj5Tq.jpg" class="group1 visib" title="Większa z tablic pamiątkowych - archiwalne foto z Mt Kosciuszko"></a>
29<a href="http://i.imgur.com/BOb39Gm.jpg" class="group1 visib" title="Mniejsza z tablic z datą ufundowania - obecnie w Ambasadzie RP"></a>poświęcona pamięci Strzeleckiego, z datą jego wejścia zapisaną w raporcie do gubernatora Nowej Południowej Walii G. Gipps'a - 15 lutego 1840 roku <a href="#ape" title="Zobacz objaśnienie">_ <span class="m2"><em>[8]</em> <span class="cz">
<sup>xx</sup></span>_ </span></a></p>
30<p><img src="http://res.cloudinary.com/mtkosciuszko/image/upload/v1513479319/koal_i2lbma.png" class="lisc" height="52" width="35" alt="mis" />Kontrowersje wokół polskiego podróżnika zaczynają się od tej daty, gdyż jest ona niewątpliwie fałszywa. Zarówno jego własne dane przedstawione w podstawowym opracowaniu <em>Physical Description of New South Wales and Van Diemen's Land [9]</em>, jak i dziennik współtowarzysza podróży McArthura <em>[11]</em> oraz inne fakty wskazują dobitnie, iż najwyższy szczyt Australii został zdobyty w dniu 12 marca 1840 roku.</p>
31<p><span class="ital">Dla wyjaśnienia tej kontrowersji próbowano, między innymi, wykorzystać pozycję Księżyca opisaną, ale nie zmierzoną, przez McArthura.<br />Jednak różnica między 15 lutego i 12 marca - 26 dni - jest zbyt bliska cyklowi księżycowemu i nie pozwala na sformułowanie żadnych wniosków</span>.</p>
32<p class="wiad">Po pokonaniu około 1800 m różnicy wysokości, po przejściu przez gęste lasy eukaliptusowe, zarośla strefy alpejskiej i rumowiska skalne - Strzelecki i McArthur weszli na drugi co do wysokości szczyt Australii - Mt Townsend, 2209 m n.p.m. Strzelecki wniósł tam, między innymi, kompas Schmaldersa o dokładności 31/2", który połączony z klinometrem zastąpił mu teodolit.<br />Za pomocą tego instrumentu podróżnik ocenił, iż w kierunku południowym znajduje się szczyt wyższy. Według współczesnych danych, Mt Kosciuszko jest odległy o ok. 7,5 km od Mt Townsend, a różnica wysokości między nimi wynosi 19 m, co daje około 9'. Posiadane przez Strzeleckiego instrumenty posiadały tę dokładność i powinny umożliwić identyfikację najwyższego szczytu bez wątpliwości.</p>
33<p class="m3 ital">McArthur zapisał w swym dzienniku, że Strzelecki poinformował go wówczas, że zamierza nadać imię Kościuszki najwyższemu szczytowi Australii, uzasadniając to podobieństwem tej góry do Kopca Kościuszki w Krakowie.<br />Argumentację tę Strzelecki powtórzył w sprawozdaniu dla gubernatora Gipps'a.</p>
34<p><img src="http://res.cloudinary.com/mtkosciuszko/image/upload/v1513479319/koal_i2lbma.png" class="lisc" height="52" width="35" alt="mis" />W latach późniejszych, gdy na próżno usiłowano dopatrzyć się podobieństwa miedzy szczytem Kościuszki i jego Kopcem, zbyt wielką wagę przywiązywano, moim zdaniem, do pretekstu użytego przez Strzeleckiego, a zbyt małą do jego motywów i intencji.<br />Strzelecki niewątpliwie wiedział, że wejdzie na najwyższy szczyt kontynentu co najmniej kilka tygodni wcześniej. Przygotował się do nadania wybranego imienia, a później wykazał sporo talentu dyplomatycznego, którym zapewnił nadanej przez siebie nazwie przetrwanie. W sprawozdaniu przekazanym do gubernatora Nowej Południowej Walii napisał że …</p>
35<p class="m3">„ …w obcym kraju, na cudzej ziemi, lecz wśród wolnego ludu ceniącego wolność i jej bojowników, nie mogłem powstrzymać się aby nie nadać temu szczytowi nazwy Góry Kościuszki” <em>[6]</em>.</p>
36<p>Przez sześćdziesiąt lat słowa te zdobiły obelisk na szczycie. Ale brzmią one i brzmiały wówczas cokolwiek ironicznie, zważywszy, że kolonia karna składała się głównie z więźniów, a miejscową ludność to jest Aborygenów, ścigano jak dziką zwierzynę. Czego się jednak nie robi dla słusznej sprawy.</p>
37<p class="wiad">Snując powyższe refleksje przez kilka dni penetrowałem górskie przestrzenie miedzy Mt. Townsend i Mt Kosciuszko, starając się możliwie dobrze poznać trasę Strzeleckiego. Między tymi dwoma szczytami rozciąga się długa głęboka dolina (<em>Wilkinson Valley</em>) i każdy współczesny turysta wybiera drogę prowadzącą przez rozlegle plateau, a nastopnie stokiem Mt Mueller i głównym grzbietem. Nie mógł inaczej postąpić Strzelecki. Byłoby to wbrew logice i jego górskiemu doświadczeniu.</p>
38<p>Otóż na tym plateau, odległym zaledwie o kilka minut marszu od Mt Townsend, można zaobserwować że położony dalej na południe wierzchołek North Ramshead (<em>2177 m n. p. m</em>) przybiera kształt kopca naczelnika i „układa się” pod szczytem Mt Kosciuszko.<br />Zamieszczone powyżej zdjęcie dokumentuje to w sposób ewidentny <span class ="m2">(<em>porównaj fragment zdjęcia wyżej - po prawej</em>)</span>.</p>
39<p class="wiad">Czy wypowiedź Strzeleckiego nie mogła nastąpić w tym właśnie miejscu?
<img src="https://i.imgur.com/tSPMURk.png" class="lisc" height="216" width="218" vspace="2" alt="sekstant z lunetą" /></p>
40<p>Dziennik McArthura nie daje odpowiedzi na to pytanie. Moim zdaniem, w poszukiwaniu podobieństwa między szczytem, a kopcem zupełnie niesłusznie koncentrowano uwagę na samym wierzchołku Mt Kosciuszko, zamiast wnikliwie prześledzić drogę Strzeleckiego.<br />I dodatkowa uwaga.<br />Widok z plateau nie jest łatwy do uchwycenia gołym okiem. Zdjęcie wykonałem obiektywem o ogniskowej 200 mm.<br />Ale Strzelecki był przecież w podobnej sytuacji.<br />Miał sekstant z lunetą.</p>
41<p>Na szczycie Mt Townsend (<em>lub na sąsiadującym z nim plateau</em>). Strzelecki i McArthur rozstali się. Ten ostatni zszedł niżej, gdzie pozostawiono Aborygenów - przewodników, by zorganizowali nocleg.</p>
42<p class="m3 wiad">Paweł Edmund Strzelecki powędrował samotnie na Mt Kosciuszko, gdzie spędził około 4 godzin. Za pomocą sekstansu pomierzył współrzędne geograficzne i sprawdził swój kompas na podstawie wyliczonego azymutu geograficznego.<br /> Odczytał również wskazania barometru (<em>Syphon Gay Lussac's Mountain Barometer</em>) oraz użył przyrządu Wollastona do pomiaru temperatury wrzenia wody. Do obliczeń używał Almanachu żeglarza (<em>odpowiednik Rocznika Astronomicznego</em>) i tablic logarytmicznych.</p>
43<p><img src="http://res.cloudinary.com/mtkosciuszko/image/upload/v1513479319/koal_i2lbma.png" class="lisc" height="52" width="35" alt="mis" />Po zapadnięciu zmroku zszedł nową drogą w dolinę Wilkinson, przewróciwszy się kilka razy wraz z instrumentami, co prawdopodobnie miało wpływ na uzyskane później dokładności pomiarów.</p>
44<p>Strzelecki wyliczył współrzędne geograficzne dla Mt Kosciuszko na 36 stopni 54 min. (<em>szerokości</em>) i 148 stopni 15 min. (<em>długości</em>). Obecnie wielkości te są oceniane na 36 stopni 27 min 26,624 sek. i 148 stopni 15 min 50,356 sek.<br />Płk. Clews, za którym cytuję te dane, stwierdza, że błąd pomiaru szerokości wynika z prostego faktu - Strzelecki pojawił się na wierzchołku około czwartej po południu i nie mógł wyznaczyć współrzędnej w zwykły sposób z pomiaru pozycji słońca.</p>
45<p class="wiad">Nieco dziwniej przedstawia się sprawa z wyznaczeniem wysokości najwyższego szczytu Australii.<br />Początkowo Strzelecki poinformował McArthura, że wynosi ona 7800 stóp <span class="pod">(<em>obecnie ocenia się na 7310 stóp - 2228 m</em>)</span>, ale w sprawozdaniu do gubernatora Gipps'a podał inną wielkość- 6510 stóp. H. Clews wyjaśnia, że dziennik McArthura wskazuje, iż w w dniu 12 marca nastąpiła zmiana pogody. Niż spowodował, że w wyniku pomiaru Strzelecki uzyskał zbyt dużą wysokość Ale skąd wzięła się druga rzędna, zawarta w sprawozdaniu?</p>
46<p class="wiad">Otóż Strzelecki - przypomina Clews - schodząc z Mt Kosciuszko przewrócił się kilka razy i prawdopodobnie uszkodził barometr. Gdy cała wyprawa zeszła z gór do obozu u ich podnóża, wykonał tam powtórny pomiar wcześniej wyznaczonej wysokości i stwierdził różnicę. Nie dociekając jej właściwej przyczyny, na podstawie tej różnicy skorygował (<em>wyrównał</em>) wysokość Mt Kosciuszko znacznie w dół i taką wielkość przekazał w swoim raporcie.<br />O słuszności tej hipotezy świadczy fakt, że następna rzędna, wyznaczona po zejściu z gór, ma duży błąd, z tym samym znakiem.</p>
47<p>Kilka miesięcy później Strzelecki zwrócił się do gubernatora Tasmanii - Johna Franklina o dostawę nowego barometru.</p>
48<p><img src="http://res.cloudinary.com/mtkosciuszko/image/upload/v1513479319/koal_i2lbma.png" class="lisc" height="52" width="35" alt="mis" />Osiągniecie Strzeleckiego nie zawierałoby tak wielu zagadek, gdyby zachowały się jego notatki polowe wraz z dziennikami pomiarowymi. Niestety, dokumentów tych nie ma, nie oglądali ich również mu współcześni. Istnieje przypuszczenie, że jeden z uczestników wyprawy (<em>James Riley, który nie brał udział w wejściu na Mt Townsend</em>), po zejściu Strzeleckiego i McArthura do bazy, udał się sam w drogę powrotną i wraz z końmi oraz częścią bagażu mógł zabrać też wspomniane notatki. Jeśli tak, to Strzelecki rozstał się z nimi na dłuższy czas, co mogło wpłynąć na nieścisłości w raporcie.</p>
49<p class="wiad">Nie wiadomo co się stało z notatkami później. Strzelecki w swoim testamencie wyraził życzenie zniszczenia wszystkich swoich prac i zanim krewni w Polsce zdążyli interweniować Anglicy wykonali wolę zmarłego.</p>
50<p>Dalsza trasa wyprawy wiodła na południe przez region, który - na cześć Gubernatora - nazwał Strzelecki Gippsland. Strzelecki pisał w liście do Adyny Turno <em>[1]</em>:</p>
51<p class="m3">„Kraj ten jest cudowny …<br />Nazwałem go na cześć gubernatora sir George'a Gippsa - Ziemią Gippsa; jeziora, osiem rzek, które posiada, nazwałem imionami ludzi najbardziej wybitnych w Nowej Walii.<br />Jednak najwyższy szczyt z łańcucha gór zwanego Alpami Australijskimi, szczyt który króluje nad tym kontynentem, którego nikt przede mną nie zdobył, szczyt z wiecznymi śniegami, otoczony ciszą i dostojeństwem naokół - zachowałem i poświęciłem, aby przypomnieć i przekazać temu nowemu kontynentowi imię drogie i święte dla każdego Polaka… ”</p>
52<p><sup>
<span class="m2 cz">-xx-</span></sup> Tablica została odsłonięta przez polskiego Konsula Generalnego Władysława Noskowskiego w 1940 r. (!), z okazji setnej rocznicy wejścia P. E. Strzeleckiego na Mt Kościuszko<br />
53Powrót do - <a href="#ok" id="ape" title="Do góry">góry</a>- </p><p>Odnośniki: <em>[1] - [5] - [6] - [8] - [11] </em> sprawdź w <a href="../polski/literatura.htm" class="openToDiv" title="Literatura artykułów"> _<span class="m2">„Literaturze”</span>_ </a></p>
54<p class="wiad">Uaktualniona wersja artykułu dr Janusza Rygielskiego pt: <em>„Geodezyjne aspekty wejścia P. E. Strzeleckiego na Mt Kościuszko”</em>, <a href="http://i.imgur.com/EEbb9DJ.jpg" class="group12" title="„Geodezyjne aspekty wejścia P. E. Strzeleckiego na Mt Kościuszko”"> _<span class="m2"><strong>zobacz fragment</strong></span>_ </a> opublikowanego w <em>Przeglądzie Geodezyjnym</em> w Polsce w roku 1985</p>
55<div class="pusty"></div></div><!--parchment bottom-->
56<div class="d3"></div></div>
57<script defer="defer" src="../galeryjka/jquery.colorbox.js" type="text/javascript"></script>
58<script src="../galeryjka/jquery.colorbox-pl.js" type="text/javascript"></script>
59<script src="http://res.cloudinary.com/mtkosciuszko/raw/upload/v1512767851/wybor_jszorf.js" type="text/javascript"></script>
60<script src="http://res.cloudinary.com/mtkosciuszko/raw/upload/v1512748041/przesun_gya4hr.js" type="text/javascript"></script>
61</body>
62</html>